Hangi Maddeler Bağımlılık Yapar?

Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre uyuşturucu; sağlıksal nedenleri ile alanların dışında, yaşayan organizmaya alındığında organizmanın bir veya birden çok işlevini değiştirebilen herhangi bir maddedir. Bu maddeler bedene girdiklerinde bedensel, davranışsal, ruhsal olarak değişikliklere yol açan, kişiyi uyuşturan, hareketsiz kılan ya da kişiye kontrolünü kaybettiren ve bağımlılık yapabilen kimyasallardır. Bunlar; alkol, sigara (tütün), uyarıcılar (kokain, kafein, amfetamin, ekstazi), opiyatlar (eroin, morfin, metadon, kodein, meperidin), halüsinojenler, merkezi sinir sistemini baskılayanlar (benzodiazepinler, akineton vb.), uçucu maddeler (benzin, tiner, bali vb.), fensiklidin (PCP), esrar ve benzerleri gibi maddeleri içerir. Görüldüğü gibi uyuşturucu sınıflandırmasının içerişine dahil olan birçok madde vardır. Bunlardan bazıları doğada bulunabilirken bazıları ise laboratuvarlarda üretilir. Bu sebeple kimisi yasal kimisi ise yasal değildir.

​

Madde Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir?

Uyuşturucu bağımlılığı semptomlarından bazıları şunları içerir:

​

• İlacı veya maddeyi düzenli olarak kullanmak zorundaymış gibi hissetmek.

• Özellikle kişiyi rahatsız eden düşünceleri engelleyen maddeye yönelik yoğun dürtülere sahip olmak.

• Aynı etkiyi elde edebilmek için zaman geçtikçe daha yüksek dozda ilaca ihtiyaç duyulması.

• Kişinin maddi gücü el vermese bile ilaca para harcamaya devam etmek.

• Madde kullanımı nedeniyle kişinin yükümlülüklerini ve iş sorumluluklarını yerine getirmemesi.

• Kişinin madde kullanımı nedeniyle kendini sosyal ortamlardan veya eğlence etkinliklerinden geri çekmesi.

• Kişinin hayatında sorunlar açtığını, fiziksel veya psikolojik olarak zarar verdiğinin bilincinde olduğu halde madde kullanımını sürdürmesi.

• Kişinin uyuşturucuya ulaşmak için illegal yollar kullanması.

• Kişinin madde etkisindeyken kendisini fiziksel tehlike yaratabilecek durumlara sokması (araba kullanmak gibi).

• Kişinin maddeyi kullanımını bırakmaya çalıştığında yoksunluk belirtileri yaşaması.

​

Bu saydıklarımızın haricinde kişinin madde kullandığını anlamanın birçok farklı yolu vardır. Madde kullanımı kişilerde konsantrasyon eksikliği, halüsinasyonlar, öfke nöbetleri, saldırganlık, yorgunluk, endişe ve kaygı, ani ruh hali değişimleri, huzursuzluk, baygınlık, hafıza kaybı gibi semptomlara da neden olur.

​

Fiziksel bağımlılık; uyuşturucunun tekrar tekrar kullanılmasının beyinin zevk alma şeklini değiştirdiğinde ortaya çıkıyor. Bağımlılık yapan uyuşturucu beyindeki bazı nöronlarda (sinir hücrelerinde) fiziksel değişikliklere neden oluyor. Bu değişimler uyuşturucuyu bıraktıktan sonra bile uzun süre kalabiliyor.

​

Madde Bağımlılığına Götüren Nedenler

Birçok ruh sağlığı bozukluğunda olduğu gibi madde bağımlılığının da gelişimine çeşitli çevresel ve genetik faktörler katkıda bulunabilir. Kişinin ailesinin inançları, tutumları veya uyuşturucu kullanan akran grubuna maruz kalması gibi kalıtsal özellikleri de hastalığın ilerlemesini hızlandırabilir. Yaş, cinsiyeti sosyoekonomik durum fark etmeksizin her insan uyuşturucu bağımlısı olabilir. Kaldı ki bazı durumlar bağımlılık geliştirme olasılığını ve hızını etkileyebilir:

​

• Ailede bağımlılık öyküsü: Uyuşturucu bağımlılığı olan bir ebeveyni, kardeşini ya da akrabası olan kişilerin bağımlılık geliştirme riski daha yüksektir.

• Akran baskısı: Özellikle gençler için uyuşturucu kullanmaya başlamada güçlü bir faktördür.

• Erken başlama yaşı: Erken yaşta uyuşturucu kullanmak henüz gelişmekte olan beyin yapısında değişikliklere neden olabilir ve madde bağımlılığı geliştirme olasılığını arttırır.

• Yüksek derecede bağımlılık yapan uyuşturucu kullanmak: Uyarıcılar, kokain veya opioidler gibi bazı maddeler diğerlerine göre bağımlılığın daha hızlı gelişmesine neden olabilir.

• Ruh sağlığı rahatsızlıkları: Depresyon, DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), TSSB (Travma Sonrası Stres Bozukluğu) gibi rahatsızlıklar uyuşturucu bağımlılığı olasılığını yükseltebilir. Uyuşturucu kullanmak kaygı, depresyon, yalnızlık gibi acı verici duygularla baş etmenin bir yolu olarak görülebildiğinden uyuşturucu kullanımı bağımlılıkla sonuçlanabilir.

​

Düşük benlik saygısı, olumsuz yaşam deneyimleri, aile ve sosyal çevre desteğinin az olması, olumsuz, disiplinsiz, güvensiz bir okul ortamı gibi durumlar da madde bağımlılığına yol açabilecek diğer faktörler arasında sayılabilir.

​

Yazıda bahsedilen konuların tümü madde bağımlılığıyla çalışılabilir. Siz de kendinizle olan yolculuğunuzda size eşlik edecek bir uzman arıyorsanız, Lenus Psikoloji’ye başvurabilirsiniz